Το καπνιστήρι και ο καπνός στα μελίσσια
Το καπνιστηρι είναι από τα βασικά εργαλεία του μελισσοκόμου. Η χρήση του μπορεί να φαίνεται απλή άλλα με την εμπειρία καταλαβαίνεις ότι και αυτό έχει τα μυστικά του. Επίσης το καπνιστήρι μπορεί να γίνει επικίνδυνο με τη λάθος χρήση. Θα παρουσιάσω λοιπόν όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένα πως κάνω χρήση του καπνού στα μελίσσια μου.
Άναμα
Η χρήση προσανάμματος επιβάλλεται όταν υπάρχει υγρός καιρός, όταν έχει δυνατό αέρα, ή υπάρχει υγρασία στην καύσιμη ύλη. Διαφορετικά υπό αυτές τις συνθήκες το καπνιστήρι ανάβει δύσκολα. Για να ανάψει το καπνιστήρι χρησιμοποιώ συχνά λίγα κλαδάκια από ξερό θυμάρι. Μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει διάφορα προσανάμματα όπως κομμάτια εφημερίδας ή ξερες πευκοβελόνες. Μόλις η άκρη από προσάναμμα πάρει φωτιά, το περιστρέφουμε με τη φωτιά προς τα κάτω για να πάρει ολόκληρο και το βάζουμε μέσα στο καπνιστήρι.
Υλικά για Καύσιμο και θερμοκρασία.
Ο καπνός που θέλουμε για τη μελισσοκομία είναι λευκός, παχύς και κρύος για να μη ζεματάει τις μέλισσες. Ο καυτός καπνός προκαλεί προβλήματα και κάνει το καπνιστήρι να πετάει πολλές καύτρες.
Στην Ελλάδα για καύσιμο χρησιμοποιούμε πευκοβελόνες κυρίως. Στο εξωτερικό είναι δημοφιλή οι ίνες από βαμβάκι, ή τα pellet. Κάποια άλλα υλικά όπως κουκουνάρια και κλαδιά από κυπαρίσσι χρησιμοποιούνται επίσης.
Οι πευκοβελόνες και τα κουκουνάρια βγάζουν καπνό με ευχάριστο άρωμα αλλά βγάζουν πίσσα γιατί περιέχουν πολλή ρητίνη. Αντί αυτών μπορεί να χρησιμοποιηθούν σαπισμένα ξύλα ή ακόμη και το μανιτάρι ίσκα. Αποφεύγουμε να καίμε πανιά, χαρτιά, αρωματικά φυτά και γενικά υλικά που βγάζουν βαριές μυρωδιές. Αποφεύγουμε επίσης ροκανίδια και πριονίδια γιατί το καπνιστήρι πετάει καύτρες.
Εγώ χρησιμοποιώ μια μέθοδο συμπίεσης των υλικών. Αφού ανάψω το προσάναμμα βάζω μερικές πευκοβελόνες και φυσάω με τη φυσούνα. Κατόπιν πιέζω πάρα πολύ καλά προς τα κάτω τις πευκοβελόνες. Ξανά φυσώ καλά με τη φυσούνα για να διατηρηθεί η φωτιά. Βάζω κι άλλο στρώμα πευκοβελόνες και επαναλαμβάνω τη διαδικασία έως ότου συμπιέσω τόσες πολλές πευκοβελόνες που να μη παίρνει άλλο. Θα πρέπει το καπνιστήρι να γίνει βαρύ. Με αυτό τον τρόπο της συμπίεσης το καπνιστήρι μου μένει αναμμένο για 3 ώρες. Ο δε καπνός του είναι λιγότερο αποπνικτικός για εμένα και δεν καίει μέλισσες. Το μειονέκτημα της συμπίεσης είναι ότι το καπνιστήρι μπορεί να βάλει πολύ πίσσα. Γιαυτό οι πευκοβελόνες πρέπει να έχουν μαζευτεί καιρό και να τις έχουμε αφήσει να ξεραθούν. Με φρεσκομαζεμένες πευκοβελόνες ή χλωρά χόρτα, το καπνιστήρι βγάζει πολύ πίσσα η οποία στάζει πάνω στα τελάρα. Οι μέλισσες πάνε και μαζεύουν πίσσα για πρόπολη! Για να μη μαζεύεται πίσσα έξω από τον κάδο πρέπει τα υλικά να συμπιέζονται 2 πόντους κάτω από το όριο του κάδου. Δοκίμασα επίσης να κάψω pellet οξιάς. Το καπνιστήρι κρατούσε ακόμη περισσότερο, αλλά η μυρωδιά ήταν αποπνικτική και δυσάρεστη.
Πως καπνίζω το μελίσσι στην επιθεώρηση.
Η γενική ιδέα πίσω από τον καπνό είναι ότι μπλοκάρει τις φερομόνες του μελισσιού (πχ φερομόνη συναγερμού) κι έτσι σπάει η συνοχή του μελισσιού. Μια άλλη εκδοχή λέει ότι οι μέλισσες αντιλαμβάνονται ότι έρχεται φωτιά και πάνε ενστικτωδώς να καταναλώσουν μέλι για να είναι έτοιμες να εγκαταλείψουν την κυψέλη. Ωστόσο, ο πολύς καπνός πιο πολύ αναστάτωση προσκαλεί, παρά ηρεμεί το μελίσσι.
Συνήθως η ταχύτητα, ή η βιασύνη να γίνουν οι δουλείες στα μελίσσια κάνουν το μελισσοκόμο να δουλεύει έτσι. Όλα αυτά φυσικά στρεσάρουν και αποδιοργανώνουν τα μελίσσια για αρκετές ώρες. Υπάρχει όμως κι άλλος τρόπος πιο φιλικός άλλα λίγο πιο αργούς (όχι σημαντικά πιο αργός).
Η αναίμακτη-φιλειρηνική Επιθεώρηση γίνεται ως εξής. Ρίχνουμε λίγο καπνό στην είσοδο. Δεν θέλει πολύ καπνό (δεν καπνίζουμε την κυψέλη). Ρίχνουμε μετά λίγο μέσα στους αεραγωγούς. Ανοίγουμε το καπάκι και κρατώντας το στα χέρια απομακρυνόμαστε. Καπνίζουμε λίγο λίγο από πάνω από τα πλαίσια και κυρίως περιμετρικά (στους κηρηθροφορείς). Οι μέλισσες φρουροί και οι συλλέκτριες βρίσκονται στην περιφέρεια και κοντά στην είσοδο. Στο κέντρο δεν χρειάζεται σχεδόν καθόλου. Οι μέλισσες θα μπουν μέσα στα τελάρα άλλα κάποιες θα αρχίσουν να βγάζουν τα κεφάλια να κοιτάνε. Αν κοιτάνε πάει να πει ότι έχουν αντιληφθεί τον μελισσοκόμο. Λίγος καπνός πάλι και τσουπ! μπαίνουν πάλι μέσα. Με αυτή τη μέθοδο κάνουμε επιθεώρηση τελάρο-τελάρο. Η τακτική που ακολουθούμε είναι να δίνουμε στις μέλισσες που πάνε να ξεμυτίσουν, ένα ασφαλές μέρος να κρυφτούνε (δηλ. στα διπλανά τελάρα, με μικρά φυσήματα καπνού). Για να πετύχει το όλο σχέδιο πρέπει να καπνίζουμε λίγο και σε φάλτσα γωνία στα τελάρα. Όχι κάθετα. Θέλουμε ο καπνός να φτάνει μέχρι τους ξύλινους πήχεις των τελάρων κι όχι να περνάει ανάμεσα στα τελάρα και να προκαλεί αναστάτωση.
Πολύ καλή τεχνική επιθεώρησης έχω παρατηρήσει σε μελισσοκόμους που δουλεύουν χωρίς μέτρα προστασίας (η έλλειψη προστασίας ωστόσο δεν συνίσταται). Ένα βίντεο αρχαρίων που δείχνει όλη τη παραπάνω μέθοδο είναι αυτό: https://www.youtube.com/watch?v=BnjjULpVsDM&t=645s
Επιθετικά Μελίσσια
Οι τακτικές αλλάζουν λίγο στα επιθετικά Μελίσσια. Οι μελισσοκόμοι εκμεταλλεύονται το ότι ο καπνός διώχνει τον πληθυσμό. Πχ στα πολυώροφα, μια μέθοδος είναι να επιθεωρούνται από κάτω προς τα πάνω. Καπνίζεται η είσοδος και η επιθεώρηση ξεκινάει από τη γονοφωλιά. Μετά, μπαίνει ο 1ος όροφος και καπνίζεται από πάνω για να κατεβούν οι μέλισσες κάτω, ύστερα η διαδικασία επαναλαμβάνεται και για τον τρίτο όροφο.
Ασφάλεια
Για λόγους ασφαλείας το καπνιστήρι το κρατάω κρεμασμένο από το τσιγκελάκι της φυσουνας μέσα σε ένα κλασσικό 20 λίτρο πλαστικό δοχείο. Όταν τελειώσω, ταπώνω το καπνιστήρι με αλουμινόχαρτο, το βάζω μέσα στον κουβά και μετά κλείνω καλά το αεροστεγές καπάκι. Το καπνιστήρι σβήνει από μόνο του και δεν αφήνει μυρωδιές στο όχημα που το κουβαλάω. Το άδειασμα του περιεχομένου του κάδου πρέπει να γίνεται πολλές ώρες αργότερα. Όταν δουλεύουμε, το καπνιστήρι δεν πρέπει να ακουμπάει κάτω αλλά πάνω σε κυψέλη (ή μέσα στον κουβά) και να βρίσκεται πάντα εντός του οπτικού μας πεδίου. Εναλλακτικά, το καπνιστήρι μπορεί να μπαίνει και να μεταφέρεται μέσα σε τενεκέ ή σε παλιό κουτί πυρομαχικών που έχουμε πάρει από κάποιο παλιατζίδικο. Γενικά, δεν πρέπει να αγνοούμε τις καύτρες που πετάει ένα καπνιστήρι (μια δοκιμή νύχτα αρκεί για να δει κάνεις πόσες πολλές καύτρες πετάει ένα καπνιστήρι). Τα φτηνιάρικα καπνιστήρια δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται καθώς φυσάνε αέρα με πολλή δύναμη, ενώ δεν έχουν το κλασικό διάτρητο έλασμα κάτω από το καπάκι. Είναι ακατάλληλα για τη δουλειά που θέλουμε (πετάνε φλόγες και καύτρες που ζεματάνε τις μέλισσες) και φυσικά επικίνδυνα για πρόκληση φωτιάς. Μια άλλη επικίνδυνη ενέργεια που μπορεί να προκαλέσει πυρκαγιά το καλοκαίρι, είναι το καπνιστήρι να βρίσκεται αναμμένο στη καρότσα του μελισσοκομικού οχήματος το οποίο είναι εν κινήσει. Επίσης, πρέπει να είμαστε ενήμεροι για τη νομοθεσία σε σχέση με τα μέτρα πυροπροστασίας που πρέπει να τηρούμε. Όταν ο βαθμός επικινδυνότητας πυρκαγιάς είναι μεγάλος, δεν χρησιμοποιούμε καπνιστήρι αλλά ένα ψεκαστήρα νερού, ή τεχνητό καπνό (τύπου apifuge).
Οι Επιπτώσεις του καπνισματος
Όπως έγραψα και παραπάνω ο καπνός προκαλεί σημαντική αποδιοργάνωση στο μελίσσι. Μια κακή επιθεώρηση λέγεται ότι μπορεί να πάει το μελίσσι 2 μέρες πίσω. Οι μέλισσες δεν μπορούν να διακρίνουν σωστά τις φερομόνες του ανοικτού και του κλειστού γόνου (οι δυο βασικές οσμές σε ένα μελίσσι), αλλά και άλλες οσμές (πχ φερομόνη Nasanov). Έχει ακόμη παρατηρηθεί ότι η νεκταροσυλλογή μειώνεται τις ώρες της επιθεώρησης. Αυτό πιθανώς να συμβαίνει διότι οι άεργες συλλέκτριες και αποθηκάριες απομακρύνονται από το μπροστινό τμήμα της κυψέλης όπου γίνονται οι χοροί των συλλεκτριών, κι έτσι το μελίσσι χάνει τις πληροφορίες της νεκταροέκκρισης. Επίσης, ο πολύς καπνός κατά την περίοδο της μελιτοσυλλογής μπορεί να αφήσει ανεπιθύμητες οσμές στο μέλι.
Όσον αφορά τον μελισσοκόμο, ο καπνός δημιουργεί κακές και ανθυγιεινές συνθήκες εργασίας. Η καμμένη ρητίνη του πεύκου δημιουργεί δύσπνοια ή αίσθημα δυσφορίας μετά από κάποιες ώρες χρήσης. Για αυτό το λόγο, μπορεί το καπνιστήρι να ταπώνεται με μια αυτοσχέδια τάπα από αλουμινόχαρτο και σύρμα και να ξεταπώνεται μόνο όταν χρησιμοποιούμε τη φυσούνα. Αν δουλεύουμε με γρήγορο ρυθμό, το καπνιστήρι θα παραμένει αναμμένο.
Παρά τα αρνητικά του ο καπνός δεν παύει να είναι ένα από τα βασικά εργαλεία μας. Με τη σωστή χρήση μπορούμε να ελαχιστοποιήσουμε τις όποιες αρνητικές του επιπτώσεις.
Πηγη https://melissosfaira.wordpress.com/
