Το ελαιόδενδρο επηρεαζόμενο από πολλούς και διάφορους παράγοντες ακολουθεί τις δικές του ετήσιες αποδόσεις σε ελαιόκαρπο και ελαιόλαδο, γεγονός που επηρεάζει καθοριστικά τα εισοδήματα του παραγωγού. Μια λεπτομερής επισκόπηση των κυριότερων κλιματικών παραγόντων πίεσης και των συνεχιζόμενων επιπτώσεων στη μεταβλητότητα της απόδοσης της ελιάς σε ευρεία χωροχρονική κλίμακα πραγματοποιήθηκε στην Ιταλία η οποία θα μπορούσε να βελτιώσει την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι διαχρονικές αποδόσεις της ελιάς διαμορφώνονται από το εποχικό τοπικό κλίμα και θα ενίσχυε την ανάπτυξη των υπηρεσιών που θα μπορούσαν να αναλάβουν δράση για την προειδοποίηση πιθανών κλιματικών κινδύνων.
Οι αλλαγές στην καταλληλότητα της γης μπορούν να μεταβάλλουν τη σταθερότητα της απόδοσης, αλλά είναι μια αργή διαδικασία ενώ οι εποχικοί παράγοντες πίεσης του κλίματος δύναται να έχουν ταχεία και σημαντική επίδραση στις αποδόσεις και στο κόστος της καταπολέμησης των εχθρών (εντομολογικών) και ασθενειών. Κλιματικός στρεσογόνος παράγοντας ορίζεται ο παράγοντας που επηρεάζει βιοτικούς ή/και αβιοτικούς παράγοντες οι οποίοι διαμορφώνουν την ανάπτυξη και την εξέλιξη της ελιάς και των εχθρών και ασθενειών της, με αποτέλεσμα τη μείωση της απόδοσης. Μεταξύ των σημαντικών κλιματικών παραγόντων που θεωρούνται ότι επηρεάζουν την απόδοση της ελιάς είναι τα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως οι ζεστές και ψυχρές περιόδους, οι παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας, και οι μετεωρολογικές συνθήκες οι οποίες ενισχύουν τους εχθρούς και τις ασθένειες των καλλιεργειών και μειώνουν άμεσα τις αποδόσεις. ενώ ταυτοχρόνως αυξάνουν το κόστος καταπολέμησης. Η καταπολέμηση των εχθρών και ασθενειών και η άρδευση αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του κόστους στον ελαιοπαραγωγικό τομέα.
Πρόσφατες μελέτες υποδεικνύουν ότι η κλιματική αλλαγή θα επιδεινώσει τις κλιματικές στρεσογόνων παραγόντων στην ελαιοπαραγωγή, θα απειλήσει τη μελλοντική σταθερότητα της ελαιοπαραγωγής και θα μεταβάλει τις τροφικές αλληλεπιδράσεις της ελιάς και του σημαντικότερου εχθρικού εχθρού της, το δάκο της ελιάς (Bactroecera) των ασθενειών (π.χ. Xylella fastidiosa).
Παροχή ενός συστήματος πρόβλεψης στους παραγωγούς για την εκ των προτέρων γνώση του μεγέθους της συγκομιδής ελιάς, που τους επιτρέψει να επανασχεδιάσει τις καλλιεργητικές πρακτικές που θα υιοθετήσουν.
Για την απόδοση της ελιάς οι Di Paola et.al. (2023) ανάλυσαν δεδομένα από την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ιταλίας (ISTAT) σε επαρχιακό επίπεδο κατά την περίοδο 2006-2020, καθώς και για τις διάφορες κλιματικές μεταβλητές από την Reanalysis v5 (ERA5) του Μεσοπρόθεσμου Μετεωρολογικών Προβλέψεων (ECMWF) ως βάση για τη διερεύνηση των τάσεων και των διαχρονικών διακυμάνσεων της απόδοσης της ελιάς σε ολόκληρη τη χώρα, τον προσδιορισμό των κυριότερων εποχικών κλιματικών στρεσογόνων παραγόντων που πιθανώς ευθύνονται για τις μεγαλύτερες διακυμάνσεις της απόδοσης και για την ανάπτυξη ενός σύνθετου δείκτη που θα συνοψίζει τον κίνδυνο των εξαιρετικά χαμηλών. αποδόσεις λόγω της συνύπαρξης πολλαπλών στρεσογόνων παραγόντων. Ορίστηκαν δύο ακραίες κατηγορίες αποδόσεων, οι εξαιρετικά χαμηλές και υψηλές αποδόσεις (LY και HY, αντίστοιχα) και διερευνήθηκαν οι κλιματικές μεταβλητές οι οποίες αθροίζονται σε διμηνιαία χρονική κλίμακα και επηρεάζουν τα αποτελέσματα των αποδόσεων.
Χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα χρήσης γης υψηλής ανάλυσης (έως 300 μέτρα) καθώς και 23 κλιματικές μεταβλητές οι οποίες επέτρεψαν την πρόβλεψη του δείκτη ανάπτυξης με μεγάλη ακρίβεια συγκριτικά με τις μεταβλητές που λαμβάνονταν μεμονωμένα.
Διερευνήθηκαν οι επιδράσεις μεμονωμένων και αλληλεπιδρώντων εποχιακών μεταβλητών που σχετίζονται με τις κλιματικές συνθήκες, όπως αυτές επηρέασαν την εμφάνιση χαμηλών αποδόσεων σε ευρεία χωροχρονική κλίμακα στην Ιταλία κατά την περίοδο 2006-2020. Η προσέγγιση του σύνθετου δείκτη κινδύνου είναι πολλά υποσχόμενη όσον αφορά την προβλεψιμότητα και την ερμηνευτικότητα, καθώς οι συνιστώσες που προκύπτουν μπορούν να προσδιοριστούν και να ερμηνευτούν από οικολογική άποψη (π.χ. το κρύο φθινόπωρο μετά από ένα θερμό χειμώνα θα μπορούσε να ευνοήσει την εξάρτηση της μύγας της ελιάς). Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των Di Paola et.al. (2023), εκτός από τη θερινή ξηρασία, η κύρια αιτία της μείωσης της απόδοσης και της ποιότητας της ελιάς οφείλεται στα δροσερά, καλοκαίρια, επειδή ευνοείται η αύξηση του πληθυσμού του δάκου, κυρίως των θηλυκών ενήλικων ατόμων που αποτελούν τον ζημιογόνο παράγοντα. Επιπλέον, και οι ηπιότερες θερμοκρασίες του χειμώνα μειώνουν το ποσοστό θνησιμότητας των νυμφών του δάκου, με αποτέλεσμα την αύξηση του κινδύνου προσβολής την επόμενη καλλιεργητική περίοδο.
 |
| Εικόνα 1. (a) IQR 23 επιλεγμένων μεταβλητών υπό HY και LY. Η πορτοκαλί περιοχή που ορίζεται από τις πορτοκαλί γραμμές είναι το IQR υπό HY και η μπλε περιοχή που ορίζεται από τις μπλε γραμμές είναι το IQR υπό LY- (β) Boxplots των τριών πρώτων καταταγμένων μεταβλητών που δείχνουν σημαντική διαφορά υπό HY (πορτοκαλί boxplots) και LY (μπλε boxplots). Τα γκρίζα box plots δείχνουν την κατανομή ολόκληρης της μεταβλητής (δηλαδή, συμπεριλαμβανομένων των μη εξαιρετικών αποδόσεων). |
 |
| Εικόνα 2. Χάρτες του C που υπολογίζονται για τα έτη εστίασης. Στα μεγάλα υποδιαγράμματα, τα HY και LY υποδεικνύονται με πορτοκαλί και μπλε κουκκίδες, αντίστοιχα. Οι γκρίζες επαρχίες παραλείπονται λόγω ελλιπών δεδομένων χρονοσειρών αποδόσεων. |
Η χρήση των προτεινόμενων σύνθετων δεικτών ως πρόσθετων εργαλείων σε ένα σύστημα υποστήριξης θα μπορούσε να παρέχει στους ενδιαφερόμενους παράγοντες και τους παραγωγούς προειδοποιήσεις για πιθανούς κλιματικούς κινδύνους για την απόδοση. Η επιτόπια επαλήθευση των επιτόπιων παρατηρήσεων τόσο στα φαινολογικά στάδια ανάπτυξης της ελιάς όσο και στη δυναμική του δάκου της ελιάς θα μπορούσε να παράσχει περαιτέρω τεκμηριωμένες εξηγήσεις και να βελτιώσει τις δυνατότητες προβληματισμού. Επιπλέον, η προσέγγιση θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη διερεύνηση των επιδράσεων των στρεσογόνων παραγόντων και σε άλλα συστήματα καλλιέργειας.
Η μελέτη υποστηρίχθηκε από δύο επιστημονικά καθοδηγούμενα έργα ENEA εθνικής και διεθνούς σημασίας, το Tebaka και το MED-GOLD, τα οποία αποσκοπούν στη στήριξη των αγροδιατροφικών συστημάτων ελιάς, αμπέλου και σιταριού, που αποτελούν μέρος της παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO.
Πηγή www.e-agrotis.gr
