Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να παράγει κανείς βασιλικά κελιά είτε λίγα στον αριθμό είτε πολλά. Όταν κάποιος έχει λίγα μελίσσια,
μπορεί να αποκτήσει τις βασίλισσες που θέλει χρησιμοποιώντας βασιλικά κελιά διάσωσης (ορφανεύοντας ένα μελίσσι) ή φυσικής σμηνουργίας. Οι τρόποι όμως αυτοί δεν είναι οι κατάλληλοι για παραγωγή βασιλισσών καλής ποιότητας. Ο πιο σοβαρός λόγος που δεν πρέπει να παράγουμε βασίλισσες από βασιλοκύτταρα σμηνουργίας είναι ότι οι παραγόμενες βασίλισσες θα έχουν ακόμη μεγαλύτερη τάση για σμηνουργία και έτσι θα διαιωνίζεται ένα ανεπιθύμητο χαρακτηριστικό στα μελίσσια μας.
Για τη συστηματική όμως και οργανωμένη βασιλοτροφία χρειάζεται να εφαρμόζουμε μεθόδους, με τις οποίες να παράγουμε πολλά βασιλικά κελιά καλής ποιότητας, διασφαλίζοντας παράλληλα το γεγονός ότι δε θα διακόπτεται η γέννα της
βασίλισσας στην κυψέλη για περισσότερο από 3 – 4 μέρες. Μια τέτοια μέθοδος είναι αυτή του εμβολιασμού.
ΒΑΣΙΛΙΚΑ ΚΕΛΙΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΣΜΗΝΟΥΡΓΙΑΣ
Είναι πολύ απλός και εύκολος τρόπος για έναν ερασιτέχνη μελισσοκόμο να αντικαταστήσει τις βασίλισσές του ή να δημιουργήσει καινούργια μελίσσια. Όμως οι βασίλισσες έχουν την τάση της σμηνουργίας, γιατί προέρχονται από βασιλικά κελιά σμηνουργίας και υπάρχει περιορισμένη δυνατότητα παραγωγής βασιλισσών από βελτιωμένα μελίσσια.
ΒΑΣΙΛΙΚΑ ΚΕΛΙΑ ΔΙΑΣΩΣΗΣ
Ένα μελίσσι, όταν μένει ορφανό, χτίζει βασιλικά κελιά διάσωσης. Τα κελιά αυτά είναι συνήθως χτισμένα στο κέντρο της κηρήθρας. Όταν το μελίσσι είναι δυνατό, η βασίλισσα που χάθηκε από καλό γενετικό υλικό και η ανθοφορία έξω καλή, τότε οι βασίλισσες που θα παραχθούν είναι συνήθως καλής ποιότητας αλλά αυτό δε συμβαίνει συχνά.
ΒΑΣΙΛΙΚΑ ΚΕΛΙΑ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ
Όταν σε ένα μελίσσι υπάρχει γερασμένη ή προβληματική βασίλισσα τότε οι μέλισσες κτίζουν βασιλικά κελιά. Για την ποιότητα των βασιλισσών ισχύει ότι και με τα βασιλικά κελιά διάσωσης.
ΜΕΘΟΔΟΣ ΤΟΥ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΥ
Σχεδόν όλοι οι επαγγελματίες βασιλοτρόφοι χρησιμοποιούν τη μέθοδο αυτή για την παραγωγή βασιλικών κελιών. Κατά τη μέθοδο αυτή μεταφέρονται με κάποιο εργαλείο προνύμφες εργατριών μικρής ηλικίας σε βασιλικά κελιά, τα οποία έχουν
κατασκευασθεί τεχνητώς. Τα εμβολιασμένα αυτά κελιά τοποθετούνται σε κατάλληλα προετοιμασμένα μελίσσια, για να εκτραφούν σωστά. Άλλες φορές τα αφήνουμε να εκτραφούν από την αρχή μέχρι το τέλος σε ένα μόνο μελίσσι, ενώ άλλες φορές η αρχή γίνεται σε ένα ορφανό μελίσσι (μελίσσι έναρξης) και ολοκληρώνεται σε δεύτερο μελίσσι (μελίσσι αποπεράτωσης). Παρακάτω θα αναπτυχθεί η πρώτη περίπτωση γιατί είναι πιο απλή και παράγονται εξίσου καλές βασίλισσες.
Εμβολιασμός
Είναι η μεταφορά πολύ νεαρών προνυμφών από εργατικά κελιά (κυψέλη που έχει επιλεγμένη βασίλισσα) σε τεχνητά βασιλικά κελιά. Η μεταφορά αυτή γίνεται με λεπτό πινέλο ζωγραφικής ή με βελόνα ειδικά κατασκευασμένη για το σκοπό αυτό, έτσι ώστε να μην τραυματίζεται η νεαρή προνύμφη.
Ο εμβολιασμός πρέπει να γίνεται σε περιβάλλον με κατάλληλη θερμοκρασία και υγρασία. Η θερμοκρασία να κυμαίνεται από 20 έως 34 οC, και η σχετική υγρασία να είναι τουλάχιστον 60%.
Επειδή οι προνύμφες είναι πολύ μικρές και ευαίσθητες, πρέπει να μπαίνουν στα μελίσσια έναρξης αμέσως μετά τον εμβολιασμό. Αν η ατμόσφαιρα είναι ξερή, τότε τα εμβολιασμένα κελιά πρέπει να σκεπάζονται με υγρή πετσέτα.
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι εμβολιασμού που χρησιμοποιούν οι παραγωγοί βασιλισσών. Με όλους τους τρόπους μπορούν να παραχθούν καλές βασίλισσες, αρκεί η εφαρμογή τους να γίνει σωστά.
α) Ο “Ξηρός” εμβολιασμός εφαρμόζεται σήμερα από τους περισσότερους επαγγελματίες βασιλοτρόφους. Η μεταφορά των μικρών προνυμφών μέσα στα τεχνητά βασιλικά κελιά, γίνεται χωρίς προηγουμένως να τοποθετήσουμε επιπρόσθετο.
βασιλικό πολτό. Ο λίγος βασιλικός πολτός που έχει το εργατικό κελί είναι αρκετός και ένας έμπειρος μελισσοκόμος μπορεί να εμβολιάσει πολύ περισσότερα κελιά με τον τρόπο αυτό και χωρίς κανένα τραυματισμό της προνύμφης.
β) Στον “Υγρό” εμβολιασμό τοποθετείται μια μικρή σταγόνα βασιλικού πολτού στο κέντρο του πυθμένα του βασιλικού κελιού, πριν τοποθετηθεί η μικρή προνύμφη. Αν ο βασιλικός πολτός είναι πηχτός, τότε αραιώνεται με χλιαρό νερό. Χρειάζεται προσοχή κατά τον εμβολιασμό, ώστε να μη βυθιστεί η προνύμφη μέσα στον πολτό, αλλά να επιπλεύσει. Το βύθισμα της προνύμφης θα έχει σαν αποτέλεσμα το πνίξιμό της. Έχουν γίνει πειράματα για να δείξουν εάν ο υγρός εμβολιασμός είναι καλύτερος από τον ξηρό, αλλά μέχρι τώρα δεν έχει αποδειχθεί ότι ο υγρός εμβολιασμός παρουσιάζει περισσότερα πλεονεκτήματα.
Το μελίσσι έναρξης – αποπεράτωσης
Κατά τη διαδικασία αυτή στο ίδιο μελίσσι ολοκληρώνεται όλη η διαδικασία της εκτροφής των βασιλικών κελιών, δηλαδή από την τοποθέτηση των εμβολιασμένων κελιών, μέχρι την αφαίρεση των ώριμων σφραγισμένων κελιών που θα τοποθετηθούν στα κυψελίδια σύζευξης. Η διαδικασία δίδεται παρακάτω:
α) Διαλέγουμε δυνατό διώροφο μελίσσι και του χορηγούμε υποκατάστατο γύρης και σιρόπι 3 περίπου ημέρες πριν από την αφαίρεση της βασίλισσας. Η χορήγηση υποκατάστατου γύρης και σιροπιού είναι καθοριστικής σημασίας, ιδίως όταν η
μελιτοφορία δεν είναι ικανοποιητική.
β) Αφαιρούμε τη βασίλισσα και την τοποθετούμε δίπλα σε ένα άδειο κυψελίδιο με δύο κηρήθρες ανοιχτού γόνου με τις μέλισσες που τις σκεπάζουν και δημιουργούμε έτσι ένα μικρό μελίσσι.
γ) Αφαιρούμε όλα τα πλαίσια που έχουν ανοιχτό γόνο, συμπεριλαμβανομένων και των αυγών.
δ) Περιορίζουμε τις μέλισσες στον κάτω μόνο όροφο με 9 συνολικά πλαίσια.
Προτιμούμε να έχουμε 9 πλαίσια και όχι 10, γιατί δίνουμε έτσι στις πολλές μέλισσες που υπάρχουν περισσότερο ελεύθερο χώρο, για να κινούνται και επίσης κατά τους διάφορους χειρισμούς σκοτώνουμε πολύ πιο λίγες μέλισσες.
ε) Τοποθετούμε στο κέντρο των πλαισίων ένα μόνο πλαίσιο με ανοιχτό γόνο το οποίο αφαιρούμε την επόμενη ημέρα, βάζοντας στη θέση του το πλαίσιο με τα εμβολιασμένα τεχνητά κελιά, τα οποία αρχίζουν αμέσως να τα περιποιούνται οι
παραμάνες μέλισσες.
στ) Η διάταξη που πρέπει να έχουν τα πλαίσια μέσα στην κυψέλη φαίνεται στον πίνακα 1.
ζ) Τροφοδοτούμε με σιρόπι 1:1 ( 1 lt νερό και 1 κιλό ζάχαρη). Επίσης συμπληρώνουμε και με υποκατάστατο γύρης αν χρειάζεται.
η) Την επόμενη ημέρα και πριν από τον εμβολιασμό, επιθεωρούμε όλες τις κηρήθρες και καταστρέφουμε όλα τα βασιλικά κελιά που δημιούργησαν. Αν μείνει ακόμη και ένα βασιλικό κελί, τότε κανένα από τα κελιά που θα εμβολιάσουμε δεν θα γίνει δεκτό.
θ) Εμβολιάζουμε 50-60 περίπου βασιλικά κελιά με προνύμφες ηλικίας μίας ημέρας, μία ημέρα μετά τη δημιουργία του μελισσιού έναρξης-αποπεράτωσης.
ι) Συμπληρώνουμε τον τροφοδότη με σιρόπι.
ια) Μια ημέρα μετά τον εμβολιασμό, ελέγχουμε για την επιτυχία του εμβολιασμού. Αν ο εμβολιασμός απέτυχε, τότε επαναλαμβάνουμε τις εργασίες από (η) έως και (ι). Αν ο εμβολιασμός είναι επιτυχής, συμπληρώνουμε τον τροφοδότη με σιρόπι και κλείνουμε την κυψέλη.
ιβ) Έξι ημέρες μετά τον εμβολιασμό, επιθεωρούμε όλες τις κηρήθρες και καταστρέφουμε όλα τα φυσικά βασιλικά κελιά που δημιούργησαν οι μέλισσες.
ιγ) Εννέα ημέρες μετά τον εμβολιασμό δημιουργούμε τα κυψελίδια σύζευξης.
ιδ) Δέκα ημέρες μετά τον εμβολιασμό, τα σφραγισμένα και ώριμα βασιλικά τοποθετούνται στα κυψελίδια σύζευξης που δημιουργήθηκαν την προηγούμενη ημέρα.
ιε) Αμέσως μετά την αφαίρεση των βασιλικών κελιών, το μελίσσι έναρξης – αποπεράτωσης διαμερίζεται σε 3 έως 4 κυψελίδια με τη μέθοδο της βεντάλιας και τοποθετείται από ένα κελί. Μπορούμε όμως να κάνουμε έναν ακόμη εμβολιασμό αν τοποθετήσουμε από άλλη κυψέλη 2-3 κηρήθρες ώριμο σφραγισμένο εργατικό γόνο.
ιστ) Τρεις ημέρες μετά την τοποθέτηση του βασιλικού κελιού στο κυψελίδιο, ελέγχουμε αν η βασίλισσα βγήκε από το κελί με πολλή προσοχή χρησιμοποιώντας ελάχιστο ή καθόλου καπνό. Καμία άλλη ενέργεια δεν κάνουμε.
ιζ) Δώδεκα με 15 ημέρες μετά την τοποθέτηση του βασιλικού κελιού στο κυψελίδιο, ελέγχουμε αν η βασίλισσα ωοτοκεί. Από εδώ και πέρα η βασίλισσα είναι στη διάθεση του μελισσοκόμου για οποιαδήποτε χρήση.
ιη) Προσοχή ποτέ δεν τινάζουμε τα πλαίσια όπου υπάρχουν πήχεις με βασιλικά κελιά (σφραγισμένα ή με νεαρές προνύμφες). Για να απομακρύνουμε τις μέλισσες, χρησιμοποιούμε τη μελισσοκομική βούρτσα.
Πασχάλης Χαριζάνης
Εργαστήριο Σηροτροφίας & Μελισσοκομίας
Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Πηγή: efp.aua.gr