Μελισσοκομικοί Χειρισμοί Νοεμβρίου!
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ
«Μήνας, συνδετικός κρίκος, δύο παραγωγικών περιόδων, αυτής που έληξε και της επόμενης που θα ακολουθήσει».
Οι μελισσοκομικοί χειρισμοί του Νοεμβρίου διακρίνονται γενικά σε δύο κατηγορίες:
1. Την ολοκλήρωση των εργασιών που σχετίζονται με την παραγωγική περίοδο που έληξε ή που λήγει το αργότερο στο πρώτο 10ήμερο του Νοεμβρίου και
2. Την προετοιμασία των μελισσοσμηνών για την επόμενη παραγωγική περίοδο που έρχεται, με4 πρώτο μέλημα τη δημιουργία συνθηκών κατάλληλων για καλό ξεχειμώνιασμα.
Εξαιτίας της μεγάλης παραλλακτικότητας των κλιματικών συνθηκών και της μελισσοκομικής χλωρίδας των διαφόρων περιοχών της χώρας μας, οι εργασίες διαφέρουν ανάλογα με τις απαιτήσεις των μελισσοκόμων και την εξισορρόπηση των αναγκών ανάμεσα στις συνθήκες για εκτροφή γόνου και τις απαραίτητες προϋποθέσεις για καλό ξεχειμώνιασμα. Μ’ άλλα λόγια, ενώ στα ψυχρότερα κλίματα της χώρας μας, πρέπει ν’ αρχίσουν οι εργασίες προετοιμασίας των μελισσιών για το χειμώνα, στα πιο ζεστά μέρη, όπου ο Νοέμβριος είναι ήπιος κατά κανόνα, φροντίδα των μελισσοκόμων πρέπει να είναι η δημιουργία κατάλληλων συνθηκών για εκτροφή γόνου.
Σε πολλές περιοχές όπου ο Νοέμβριος παρουσιάζει συχνά διαφορετικά πρόσωπα, άλλοτε δριμύς χειμωνιάτικος και άλλοτε ήπιος φθινοπωρινός, ο σώφρων μελισσοκόμος λαμβάνει υπ’ όψιν του τη δυσμενέστερη περίπτωση, προετοιμάζει τα μελίσσια του για τον επερχόμενο χειμώνα, αλλού είναι και έτοιμος να επωφεληθεί από ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες και εκμετάλλευση όψιμων ανθοφοριών για εκτροφή γόνου και ανανέωση του πληθυσμού.
ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΠΟΥ ΕΛΗΞΕ.
Α΄ Αποθήκευση και προστασία των κηρηθρών.
Οι κηρήθρες σε μια επιχείρηση μελισσοκομική αποτελούν σπουδαίο μέρος του μελισσοκομικού κεφαλαίου και βασικός παράγοντας επιτυχίας. Δεν είναι ανώφελο να επαναλάβω την άποψη καταξιωμένων διεθνώς επιστημόνων – μελισσοκόμων ότι «Οι παραγωγικές βασίλισσες και οι καλοκτισμένες κηρήθρες είναι το Α και το Ω της επιτυχίας στη μελισσοτροφία».
Με το τέλος των τρυγητών οι κηρήθρες των μελιτοθαλάμων αλλά και οι κηρήθρες από τους εμβρυοθαλάμους (φωλιές) που περισσεύουν και δεν καλύπτονται από τον εναπομείναντα πληθυσμό των μελισσών, δεν επιστρέφονται ή αφαιρούνται αντίστοιχα από τα μελίσσια και αποθηκεύονται.
Εάν πρέπει να επιστρέψουμε κάποιες απ’ αυτές αμέσως μετά την φυγοκέντριση του μελιού, διαλέγουμε σκουρόχρωμες και όσες έχουν κάποια ποσότητα γύρης.
Στην διαδικασία της αποθήκευσης είναι χρήσιμο να γίνεται κάποια διαλογή και να ξεχωρίζουμε τις κηρήθρες ως εξής:
1) Κατάλληλες και ακατάλληλες. Ακατάλληλες είναι οι κηρήθρες μετά από πολυετή χρήση και πολλαπλές εκτροφές γόνου με αποτέλεσμα η διάμετρος των κελλιών να έχει μικρύνει εμφανώς. Επίσης ακατάλληλες είναι και όσες έχουν σπάσει στη φυγοκέντριση και έχει αποσπασθεί κάποιο κομμάτι ή έχει κοπεί το σύρμα. Καινούργιες κηρήθρες που κόβονται κατά μήκος του επάνω σύρματος , χωρίς αυτό να σπάσει ή να λείπει τμήμα κηρήθρας, τις διορθώνουμε πιέζοντας ελαφρά, με τα δάκτυλα, οι μέλισσες θ’ αναλάβουν αργότερα να τις επανασυγκολλήσουν , με μοναδική ζημιά τη μετατροπή μερικών εργατικών κελιών σε κηφηνοκελλιά.
2) Σκουρόχρωμες και ανοιχτόχρωμες. Τις σκουρόχρωμες θα τις χρησιμοποιήσουμε νωρίς την Άνοιξη σαν πιο ζεστές, ενώ τις άσπρες στα τέλη της Άνοιξης και το καλοκαίρι εναρμονιζόμενοι με τις προτιμήσεις των ίδιων των μελισσιών που είναι αντίστοιχες.
3) Κηρήθρες άδειες και κηρήθρες με γύρη ή μέλι. Αρκετές φορές έχουμε μέσα στα μελίσσια περισσότερες κηρήθρες που προστέθηκαν από κακό υπολογισμό ή σαν συνέπεια της σμίκρυνσης του όγκου του μελισσιού τώρα το Νοέμβριο. Αυτές τις αποθηκεύουμε αμέσως, μαζί με ενδεχόμενα άλλες κηρήθρες που δε χρησιμοποιήθηκαν στην χρονιά που τελειώνει.
Τις κηρήθρες που έχουν γύρη τις επιστρέφουμε στα μελίσσια αμέσως μετά τον τρυγητό για τρεις λόγους.
1. Είναι οι πρώτες που θα προσβάλει ο κηρόσκωρος.
2. Για να χρησιμοποιήσουν οι μέλισσες την γύρη που έχουν μεγάλη ανάγκη στους επόμενους μήνες.
3. Για να μη «μουχλιάσουν» οι κηρήθρες. Η μούχλα πάνω στην γύρη σε κηρήθρες που δεν τις προστατεύουν οι μέλισσες οφείλεται στην ανάπτυξη μυκήτων και κυρίως του μύκητα Pericystis alvei. Οι σπόροι του μύκητα αυτού βλαστάνουν μόνο σε θερμοκρασίες κάτω των 20ο C , έτσι δεν εμφανίζονται την άνοιξη ή το καλοκαίρι στο μελίσσι όπου η θερμοκρασία διατηρείται πάνω από 30ο C, αλλά το χειμώνα είτε στις ακριανές κηρήθρες που δεν καλύπτουν οι μέλισσες και βοηθά σ’ αυτό η περίσσεια υγρασίας που δημιουργείται στην κυψέλη από την κατανάλωση μελιού και κακό αερισμό, είτε στις αποθηκευμένες κηρήθρες που διατηρούνται σε δροσερούς χώρους. Η βλάστηση των σπορίων του μύκητα καλύπτει όλη τη γύρη, την καταστρέφει και ενδεχομένως αχρηστεύεται και η κηρήθρα.
Τις κηρήθρες με μέλι που έμειναν μετά το φυγοκέντρισμα πριν τις αποθηκεύσουμε τις επιστρέφουμε στα μελίσσια για ν’ αφαιρέσουν οι μέλισσες το λεπτό στρώμα μελιού, να τις «γλείψουν» όπως λένε χαρακτηριστικά οι μελισσοκόμοι. Η εργασία αυτή γίνεται για ν’ αποφύγουμε τη γρήγορη κρυστάλλωση του μελιού την επόμενη χρονιά όταν ξαναχρησιμοποιήσουμε τις κηρήθρες.
Ο χειρισμός όμως αυτός έχει δύο σοβαρά μειονεκτήματα. Την πρόσθετη εργασία που απαιτείται για την τοποθέτηση και αφαίρεση μετά από 2 – 3 μέρες των πλαισίων και δεύτερον την πιθανή περίπτωση να έχουν βάλει οι μέλισσες νέκταρ στις περισσότερες απ’ αυτές με αποτέλεσμα να είναι ακατάλληλες για την αποθήκευση αλλά ούτε και χρόνος ή δυνατότητα να υπάρχει για τη μετατροπή σε μέλι. Μερικοί μελισσοκόμοι για ν’ αποφύγουν το δίλημμα αφήνουν τους ορόφους με τις τρυγημένες κηρήθρες για μερικές ώρες δίπλα στο μελισσοκομείο. Αυτό όμως είναι πολύ επικίνδυνο γιατί κι’ αν ακόμη δεν υπάρχουν κοντά ξένα μελίσσια, η πιθανότητα να προκληθεί λεηλασία στα μελίσσια μας είναι πολύ μεγάλη.
Συνιστάται:
- Τρυγημένες κηρήθρες από μέλια που κρυσταλλώνουν πολύ αργά, όπως πεύκο, έλατο, θυμάρι να τις αποθηκεύουμε αμέσως.
- Τρυγημένες κηρήθρες από μέλια που κρυσταλλώνουν γρήγορα όπως βαμβάκι, ερείκη, πολύκομβο, ηλίανθο κλπ. να τις δίνουμε για 2 – 3 μέρες στα μελίσσια, αργά το απόγευμα, πολλές μαζί (10 – 20 σε ένα μελίσσι) και να τις αφαιρούμε αφού διαπιστώσουμε ότι έχουν πάρει όλο το μέλι οι μέλισσες και δεν έχουν προσθέσει νέκταρ ή δεν έχει γεννήσει η βασίλισσα.
Β΄ Παραγωγή κεριού – αξιοποίηση παλιών κηρηθρών και απολεπισμάτων του τρυγητού.
Η παραγωγή κεριού στη χώρα μας είναι μικρή και δεν καλύπτει ούτε τις ανάγκες της μελισσοκομίας. Η μικρή παραγωγή οφείλεται:
- Στη μη ολοκληρωμένη αξιοποίηση του κεριού από παλιές κηρήθρες, απολεπίσματα κλπ.
- Στην έλλειψη εργαστηρίων επεξεργασίας των ανωτέρω πρώτων υλών για την εξαγωγή καθαρού κεριού.
- Στην χαμηλή τιμή παραγωγού του κεριού .
- Στον εξαφανισμό (λόγω και της βαρρόα) των «άγριων» (ελευθέρων) μελισσοσμηνών.
Σε σύγκριση με την προπολεμική περίπολο η παραγωγή είναι μικρότερη λόγω της αντικατάστασης εγχωρίων κυψελών με πλαίσιο κυψέλες.
Πέραν των γενικότερων οικονομικών λόγων για τους οποίους επιβάλλεται η αύξηση της παραγωγής κεριού ο κάθε μελισσοκόμος έχει συμφέρον να παράγει ο ίδιος το κερί που χρησιμοποιεί για την κατασκευή φύλλων κηρήθρας και για έναν επιπλέον λόγο ότι είναι σίγουρος για την καθαρότητα (υπολείμματα ακαρεοκτόνων κυρίως) του κεριού.
Υπάρχει δυνατότητα αύξησης της εγχώριας παραγωγής κεριού καλής ποιότητας όταν:
- Οι παλιές κηρήθρες και τα απολεπίσματα επεξεργάζονται χωριστά.
- Δημιουργηθούν βιοτεχνίες επεξεργασίας κεριού σε περισσότερες περιοχές.
- Γενικευθεί η χρήση 9 πλαισίων αντί των 10 στους μελιτοθάλαμους που είναι πολλαπλώς ωφέλιμη.
Γ΄ Ωρίμανση - Συσκευασία μελιού
Η παραγωγή μελιού του προηγούμενου μήνα και ιδιαίτερα αυτή που θα διατεθεί απ’ ευθείας από τον παραγωγό στην κατανάλωση, πρέπει να τύχει κάποιας φροντίδας, ν’ αφεθεί δηλαδή στα δοχεία ωρίμανσης τουλάχιστον 10 μέρες, ώστε να «καθαριστεί» καλά και στη συνέχεια να συσκευασθεί στα μικρότερα δοχεία προς διάθεση.
Εάν μάλιστα ο μελισσοκόμος χρησιμοποιήσει γυάλινα βάζα, είναι σίγουρο ότι θα τύχει καλύτερης υποδοχής το μέλι του από τους καταναλωτές. Η σωστή ωρίμανση του μελιού, η αφαίρεση του αφρού που παρατηρείται και η κατά το δυνατόν διάθεση των διαφόρων κατηγοριών ξεχωριστά, ευνοεί τον ίδιο τον παραγωγό, αλλά και βελτιώνει την εικόνα του μελιού στο ευρύ καταναλωτικό κοινό.
ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΜΕΛΙΣΣΟΣΜΗΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ.
Α’ Φροντίδα για ανανέωση του πληθυσμού.
Η μέριμνα για μεταφορά των μελισσιών σε όψιμες ανθοφορίες για την εκτροφή γόνου και την ανανέωση του πληθυσμού των μελισσιών είναι ίσως το σπουδαιότερο μέλημα του μελισσοκόμου αυτόν τον μήνα.
Αν μάλιστα είχε μεταφερθεί στα πεύκα από το Σεπτέμβριο και τα μελίσσια παρέμειναν αγόνευτα τον προηγούμενο μήνα, τότε επιβάλλεται η έξοδος των μελισσιών από τα πευκοδάση και η αναζήτηση ανθοφορίας ερείκης, πρώιμης κουμαριάς ή πολύκομπου.
Αποφασιστικός παράγων για την εκτροφή γόνου είναι η ύπαρξη γύρης ενώ αρκετές φορές τροφοδοτούμε ελαφρά για διέγερση ωοτοκίας.
Η διεγερτική αυτή τροφοδότηση πρέπει να γίνεται πολύ προσεκτικά, γιατί είναι πιθανή η πρόκληση λεηλασίας, να είναι σύντομη ίσα – ίσα να επεκταθεί ο γόνος σε 4 – 5 πλαίσια, να φροντίζουμε να μη καταναλώνουν οι μέλισσες τ’ αποθέματα μελιού, γιατί μια ξαφνική μεταστροφή του καιρού θα έχει σαν αποτέλεσμα την απώλεια από πείνα μελισσιών που έχουν ξοδέψει το μέλι τους για τη διατροφή του γόνου.
Σε αστικές ή ημιαστικές περιοχές τα μελίσσια επωφελούνται αυτή την εποχή από την άνθηση του δενδρολίβανου και της μουσμουλιάς που, όπως έχουμε γράψει αρκετές φορές, προσφέρουν γύρη και νέκταρ.
Ε΄ Έλεγχος για ασθένειες
Τόσο κατά τη διάρκεια του τρυγητού τον προηγούμενο μήνα, αλλά και στις αρχές Νοεμβρίου πρέπει να ελέγξουμε προσεκτικά τα μελίσσια μας για την ύπαρξη και αντιμετώπιση ασθενειών.
Εάν τα μελίσσια μας δεν έχουν γόνο (συνηθισμένη περίπτωση στα πευκοδάση) και οι θερμοκρασίες του αέρα διατηρούνται πάνω από 12ο C, τότε η αντιμετώπιση της Βαρρόα μεακαρεοκτόνα σε υγρή μορφή είναι πολύ αποτελεσματική. Αν θέλουμε να εξακριβώσουμε μόνοι μας το βαθμό προσβολής των μελισσιών μας από τη βαρρόα, τότε πιάνουμε αρκετές μέλισσες από ένα πλαίσιο και τις εξετάζουμε στο κάτω μέρος της κοιλιάς. Η βαρρόα είναι μισοκρυμμένη ανάμεσα στα χωρίσματα της κοιλιάς της μέλισσας απ’ όπου τρέφεται.
Χρειάζεται βέβαια νεανικό μάτι, αλλά αν επιμείνουμε θα τη διακρίνουμε. Η συχνότητα εμφάνισης βαρρόα σε μέλισσες θα μας δώσει πρόχειρα μια ιδέα του βαθμού προσβολής. Η χρησιμοποίηση δύο διαφορετικών ακαρεοκτόνων σε διάστημα δύο τριών ημερών είναι σκόπιμη (π.χ. περιζίν και διάλυμα φλουβαλινέιτ σε νερό).
Σε περιοχές όπου η νοζεμίαση προκαλεί κάθε χρόνο ζημιές, είναι σκόπιμη και πιο αποτελεσματική φθινοπωρινή αντιμετώπιση, με την τροφοδότηση με φουμιντίλ, σύμφωνα με τις οδηγίες που αναγράφονται στη συσκευασία του αντιβιοτικού αυτού. Στη χώρα μας δεν κυκλοφορεί το Fumidil B από το 2004.
Γ΄ Συνένωση αδύνατων μελισσιών – απομάκρυνση γηρασμένων και εξαντλημένων βασιλισσών.
Αδύνατα σμήνη κάτω από 4 πλαίσια πληθυσμού, συνενώνονται. Κρατούμε την καλύτερη βασίλισσα. Εξετάζουμε τις βασίλισσες σ’ όλα τα αδύνατα μελίσσια. Παλιά μελίσσια μεβασίλισσες πάνω από 2 ετών ηλικίας, που αδυνάτισαν σημαντικά, είναι προφανές ότι το φταίξιμο είναι η εξάντληση των βασιλισσών και είναι προτιμότερο να απομακρύνουμε τη βασίλισσα και να συνενώσουμε το σμήνος με άλλο (συνήθως αδύνατο αλλά με νέα βασίλισσα), τώρα το Νοέμβριο, παρά να το αφήσουμε να ξεχειμωνιάσει με αμφίβολα αποτελέσματα.
Είναι προφανές ότι όψιμες παραφυάδες με 3 – 4 πλαίσια πληθυσμό και 1 – 2 πλαίσια γόνου αυτή την εποχή, είναι σε θέση να ξεχειμωνιάσουν ικανοποιητικά, χάρις στην αυξημένη ζωτικότητα που έχουν σε σχέση με τα παλιά μελίσσια.
Συνθήκες για καλό ξεχειμώνιασμα
Βασικές αρχές για καλό ξεχειμώνιασμα είναι:
- Παρουσία παραγωγικής βασίλισσας.
- Πληθυσμός μελισσιών που αποτελείται στο μεγαλύτερο μέρος από νέες μέλισσες που εκκολάφθηκαν αργά το φθινόπωρο.
- Αρκετά αποθέματα τροφών σωστά τοποθετημένα στην κυψέλη. Ανάλογα με τη δριμύτητα και τη διάρκεια του χειμώνα κάθε μελισσοκόμος στη δική του περιοχή γνωρίζει τον ελάχιστο αριθμό πλαισίων με μέλι που πρέπει ν΄ αφήσει στα μελίσσια του. Όμως και για τις πλέον ευνοϊκές συνθήκες της χώρας μας, δεν πρέπει ν’ αφήνουμε λιγότερα από 4 πλαίσια μελιού για κάθε μελίσσι. Προσοχή χρειάζεται να μη τοποθετηθούν στη μέση της γονοφωλιάς πλαίσια με μέλι σφραγισμένο σ’ όλη την επιφάνειά του. Είναι δυνατόν να λειτουργήσει αργότερα μέσα στο χειμώνα σαν διάφραγμα και να έχει αντίθετα αποτελέσματα απ’ ότι προσδοκούμε. Τέτοια πλαίσια τοποθετούνται στην άκρη της κυψέλης.
- Υγιή μελίσσια
- Προφύλαξη των μελισσιών από την έκθεσή τους σε ψυχρούς ανέμους. Υπήνεμα, προσήλια μέρη με νότια έκθεση είναι ιδανικά.
- Προστασία από ποντικούς ή άλλους ενοχλητικούς παράγοντες.
- Περιορισμός της εισόδου και αφαίρεση των πλαισίων που δεν καλύπτουν οι μέλισσες προτού δημιουργήσουν τη χειμωνιάτικη μελισσόσφαιρα.
- Τοποθέτηση των μελισσιών σε μέρη όπου δεν υπάρχει πολύ υγρασία και δεν κινδυνεύουν από ενδεχόμενες πλημμύρες.
- Αποφυγή τοποθέτησης τους δίπλα σε ποτάμια ή αρδευτικά αυλάκια που έχουν την πιθανότητα να ξεχειλίσουν.
- ΑΛΛΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥΑγοραπωλησία μελισσιών.Ο Νοέμβριος είναι κατάλληλος μήνας για αγορά σμηνών. Στη χώρα μας πραγματοποιούνται αγορές κυρίως από μελισσοκόμους της Νότιας και νησιώτικης Ελλάδας, που αυτή την εποχή έχουν την δυνατότητα ν’ αναπτύξουν γρηγορότερα τα σμήνη, λόγω των ευνοϊκών καιρικών συνθηκών.Ο Νοέμβριος είναι δροσερός, αν όχι ψυχρός μήνας, τα μελίσσια επομένως δεν κινδυνεύουν από υπερβολική θέρμανση στις πολύωρες μεταφορές.Τι πρέπει να προσέχουν όσοι αγοράζουν μελίσσια:
- Να εξετάζουν ένα – ένα τα μελίσσια που προμηθεύονται για την ύπαρξη τυχόν ασθενειών γόνου, την παρουσία αρτιμελούς και ζωηρής βασίλισσας.
- Οι κηρήθρες να μην είναι πολύ παλιές και η διάταξη του γόνου και των τροφών στο σύνολο των κηρηθρών να έχει σφαιρική μορφή (κάτι που σημαίνει ότι δεν έχουν αφαιρεθεί ή προστεθεί πλαίσια πρόσφατα).
- Είναι προτιμότερο ν’ αγοράζουν μόνο τα πλαίσια και το σμήνος, να έχουν δηλαδή δικές τους κυψέλες για τη μετάγγιση των σμηνών. Μ’ αυτό τον τρόπο ελέγχουν πλαίσιο – πλαίσιο τα μελίσσια που αγοράζουν και δεν μεταφέρουν, με τις παλαιωμένες συνήθως κυψέλες του πωλητή, μολύσματα διαφόρων ασθενειών (ασκόσφαιρα κλπ.) στην περιοχή τους.
Τι πρέπει να έχουν υπ’ όψιν τους όσοι πωλούν μελίσσια.α) Να μη διαθέτουν προς πώληση μελίσσια που γνωρίζουν ότι είναι άρρωστα ή ορφανά.β) Να φέρονται γενικώς με ειλικρίνεια και αλληλεγγύη στους συναδέλφους τους αγοραστές.Πηγή κειμένου : Δημήτρης Τσέλλιος Γεωπόνος Αναπληρωτής Ερευνητής ΕΘΙΑΓΕ
